Przyroda

Krajobraz ziemi augustowskiej kształtowany był przez zlodowacenia. Zlodowacenie bałtyckie usypało tu rozległą równinę sandrową, którą porosły lasy. Wody z topniejącego lodowca żłobiły rynny, które wypełniały się wodą tworząc jeziora rynnowe.

Puszcza Augustowska

Puszcza Augustowska otacza Augustów z trzech stron i ukrywa w swoich granicach kilkanaście jezior z urozmaiconą linią brzegową, piaszczystymi plażami i nierzadko wysokimi skarpami. Puszcza Augustowska to ogromny kompleks leśny o powierzchni ok. 160 tys. ha (po stronie polskiej zajmuje powierzchnie ponad 114 tys. ha). Dominują w niej drzewa iglaste: sosna i świerk, ale spotkać tu można także brzozy, klony, graby, lipy, jesiony czy olchy. Wiele jest drzewostanów starych, liczących ponad 120 lat, a drzewa sięgają 30-40 m wysokości.

Puszcza Augustowska obfituje w grzyby, jagody, poziomki czy dzikie maliny. Wśród roślin objętych ochroną należy wymienić: wawrzynek wilczełyko, lilię złotogłową, sasanki, widłaki, cis pospolity i wiele innych. Las augustowski jest także domem dla wielu zwierząt: jeleni, saren, łosi, dzików, cietrzewi, lisów, kun, bobrów, cietrzewi, głuszczów, itd..

Jeziora augustowskie

Większość augustowskich jezior ma kształt rynnowy, czyli są stosunkowo nieduże pod względem powierzchni, ale głębokie. Zasilane są przez rzeki i źródła a w mniejszym stopniu przez wody opadowe. Augustowskie wody są czystsze niż w innych regionach kraju. Ma na to wpływ głównie bogata szata roślinna.

W granicach administracyjnych Augustowa znajduje się 9 jezior:

Jezioro Necko o powierzchni 400 ha należy do typu polodowcowych jezior rynnowych. Jezioro ma dość dobrze rozwiniętą linię brzegową, w większości (70%) porośniętą lasem, z licznymi piaszczystymi plażami. Maksymalna głębokość to 25 m. Wg hipotezy prof. Falka, nazwa jeziora wywodzi się z jaćwieskiego słowa methis oznaczającego rzucać.

Jezioro Białe o powierzchni 476,6 ha, nazywane jest też: Białe Augustowskie lub Krechowieckie. Linia brzegowa jest dobrze rozwinięta z licznymi zatokami (Orzechówka, Tartaczna, Wierszowiec) i półwyspami (Pień, Dąbek, Lisi Ogon). Brzegi są w większości wysokie i suche, porośnięte lasem sosnowym. Na jeziorze znajdują się wyspy. Maksymalna głębokość dochodzi do 30 m.

Jezioro Sajno o powierzchni 522,5 ha, to największe jezioro w grupie jezior augustowskich. Od wschodu Sajno łączy się przesmykiem z jeziorkiem Sajenek i dalej z niewielkim jeziorkiem Staw Sajenek. W północnej części jeziora ma ujście Kanał Bystry, który łączy jezioro z Augustowem. Maksymalna głębokość to 27 m. Nazwa jeziora wywodzi się prawdopodobnie z jaćwieskiego słowa soia, oznaczającego rzekę, nurt rzeczny (przez środek jeziora przebiega silny nurt). Jezioro objęte jest strefą ciszy.

Jezioro Sajenek o powierzchni 68,2 ha to jezioro rynnowe. Głębokość maksymalna wynosi 12,6 m. Długość linii brzegowej to 3,13 km. Połączone jest z jeziorem Sajno.

Staw Sajenek o powierzchni 35,8 ha.

Jezioro Studzieniczne o powierzchni 251 ha to jezioro rynnowe z bardzo rozwiniętą linią brzegową. Maksymalna głębokość to 30,5 m. Na Jeziorze Studzienicznym znajdują się wyspy: Lipówek, Janowy Grąd (największa), Brzozowy Grąd (najmniejsza: 0,08 ha), która stanowi rezerwat florystyczny. Objęte jest strefą ciszy.

Jezioro Rospuda o powierzchni 104 ha połączone jest z jeziorem Necko. Do jeziora wpada rzeka Rospuda. Linia brzegowa jest rozwinięta. Brzegi są wysokie, w 100% porośnięte lasem. Dno jest słabo zróżnicowane, najgłębszy punkt ma 10,5 m. Na jeziorze znajdują się wyspy o łącznej powierzchni 2 ha.

Staw Wojciechowski o powierzchni 22,6 ha, z maksymalną głębokością sięgającą 3,1 m. Wojciech jest jeziorem rynnowym o zróżnicowanej linii brzegowej.

Staw Księdzowski (Studzieniczański) - o powierzchni ok. 8 ha.

Rezerwaty

Rezerwat przyrody Brzozowy Grąd – położony jest na wyspie Brzozowy Grąd na jeziorze Studzienicznym. Przedmiotem ochrony jest obuwik pospolity, rzadka roślina z rodziny storczykowatych. Powierzchnia rezerwatu wynosi tylko 0,08 ha.

Rezerwat przyrody Jezioro Kalejty − o powierzchni 740,7 ha położony jest na terenie gmin Nowinka i Płaska w zachodniej części Puszczy Augustowskiej. Przedmiotem ochrony są wartości przyrodnicze jeziora Długiego Augustowskiego.

Rezerwat przyrody Kozi Rynek - położony jest na terenie gminy Sztabin i zajmuje łączną powierzchnię 146,63 ha. Jest to rezerwat leśny, mający na celu ochronę resztek naturalnych drzewostanów grądowych i łęgowych puszczy, a także ochronę istniejących tu stanowisk łosia i bociana czarnego. Na terenie rezerwatu znajdują się mogiły powstańców z powstania styczniowego z 1863 roku.

Rezerwat przyrody Stara Ruda - położony jest na granicy Augustowa i gminy Płaska, między stawem Sajenek a Kanałem Augustowskim. Przedmiotem ochrony są źródliska rzeki Rudawki (otoczone łęgiem jesionowo-olszowym) i fragment borów torfowcowych. Jego powierzchnia wynosi 83,15 ha.

Rezerwat przyrody Mały Borek – leśny rezerwat przyrody położony na terenie gminy Płaska o powierzchni 90,53 ha. Przedmiotem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych typów boru sosnowego z domieszką świerka, właściwych dla Puszczy Augustowskiej. W południowej części rezerwatu występują też mniejsze płaty grądu murszowego i olsu, w centralnej – torfowisko wysokie, porośnięte karłowatym sosnowym borem bagiennym. Znajdują się tu ostoje i tokowiska głuszca. Rezerwat od 2004 r. wchodzi w skład Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków – Natura 2000.

Rezerwat przyrody Perkuć – położony na terenie gminy Płaska. Powierzchnia 209,82 ha. W rezerwacie chroniony jest bór świerkowo - sosnowy o charakterze pierwotnym, charakterystyczny dla Puszczy Augustowskiej. Inne, rzadziej występujące formy lasu to rosnący na skarpach leszczynowo - świerkowy las mieszany i grąd (świerk z domieszką klonu, lipy i osiki). Na terenie rezerwatu położone jest też płytkie, zarastające jezioro Kruglak.

Rezerwat przyrody Kuriańskie Bagno – rezerwat przyrody położony w południowo-wschodniej części Puszczy Augustowskiej na terenie gminy Płaska i gminy Sztabin. Przedmiotem ochrony jest obszar o unikatowej geomorfologii oraz naturalnych, rzadko spotykanych zbiorowiskach leśnych oraz stanowiskach wielu rzadkich i chronionych roślin i zwierząt. Powierzchnia 1713,6 ha.

Rezerwat przyrody Starożyn – o powierzchni 294,4 ha położony na terenie gminy Płaska. Przedmiotem ochrony są różne rodzaje drzewostanów Puszczy Augustowskiej: leszczynowo-świerkowy las mieszany (najczęściej występujący), grąd niski, dębowo-świerkowy bór mieszany, ols.